آخرین مطالب
امکانات وب
در هفتاد کیلومتری شمال همدان منطقه مهربان قرار گرفته که از جمله مراکز مهم تولید فرشهای مرغوب همدان است گر چه دامنه نفوذ این حوزه با گستردگی بسیار حتی بخشهایی از روستای قروه را در جنوب نیز شامل می شود، لیکن روستاهای شمال آن مانند قوشجه، سرخ آب، کهنه حصار، دالی چو، سرایجوق و چند ده مجاور تحت تأثیر ویژگیهای خاص بافندگی بیجار قرار گرفته است.
چورسخ و اوزون دره از جمله مشهورترین دهات حوزه مهربانند که اولی قالیچه های ذرع و نیم را با استفاده از نقشه های لچک ترنج و ماهی درهم و دومی قطعهای کوچک خرک و کناره را با استفاده از نقشه های افشان، لچک و ترنج و دیگر نقشه های متداول در حوزه مهربان نظیر ماهی، نقشه خمسه، دسته گلی و دستگاهی را به بازار عرضه می دارند.
در مهربان دو نوع فرش بافته می شود. یکی گونه قدیمی که بیشتر در طرح شکسته و با اندازه های دو ذرعی و کناره های عریض بوده و نوع دیگر که غالباً به صورت کناره های طویل و باریک . با قالیچه هایی در سبک فرش های ساروق آمریکایی می باشد. کیفیت الیاف و رنگهای آنها نسبتاً خوب است. رنگهای مسلط در فرش های آنان قرمز تیره و آبی است اما کاربرد سایر الوان مانند زرد طلائی، بژ و آبی روشن نیز در میان رنگرزان این ناحیه کم و بیش معمول است. به استثنای اندازه های یاد شده فرش هائی با اندازه های بزرگ نیز در این منطقه بافته می شود.
فرش منطقه ای مهربان متأثر از حضور دو گروه کردنشین و ترک نشین است. فرش مناطق کردنشین از قالیبافی پیشرفته منطقه ی بیجار با بافت محکم و ظریف و دو پود تأثیر گرفته است در حالی که فرش مناطق ترک نشین کیفیت عمومی فرشهای روستایی همدان را داشته و غالباً درشت باف و تک پود است. فرشها معمولاً از روی یک واگیره به نام اورنگ که نقشه فرش بر آن بافته شده است تهیه می شود. با آنکه کیفیت فرشی این منطقه نسبت به فرشی که در زمان نویسنده و تاجر انگلیسی وجود داشته تفاوت بسیار کرده است ولی هنوز در روستاهای سوباشی و علیصدر و کیتو فرشهای ریزباف و خوبی بافته می شود و اگر پشم و رنگ خوبی در اختیار آنها قرار گیرد می توانند تا حدودی احیاء کننده ی کیفیت فرشهای مشهور گذشته باشند. روستاهای دیگر مهربان نظیر داقداق آباد، رامیشان، خان آباد، نوآباد و سردار آباد و گل تپه توان بافت فرشهای خوب را دارند. در عین آباد نوعی خرک با نقش لیلیان بافته می شود.
نگاهی به گذشته یک منطقه تاریخی در شیرین‌سوی همدان
مهربان را با قالی و کشاورزی‌اش می‌شناسند
گردشگری
یکی از بخش‌های مهم و تاریخی استان همدان، بخش تاریخی مهربان در شمال غرب شهرستان کبودراهنگ است.
این منطقه مهم در منابع تاریخی به صورت مهروبان و مهروان نیز تلفظ و نوشته می‌شده است. این منطقه در عصر حاضر از لحاظ اداری به 2بخش با نام‌های شیرین‌سو و گل‌تپه و3 دهستان با نام‌های مهربان‌سفلی، مهربان‌علیا وشیرین‌سو تقسیم شده است.
نام مهربان در منابع تاریخی و ادبی به کرات آمده است و آوازه نان و گندم و دام آن زبانزد هر جا و مکانی بوده است.
جمعیت این منطقه درحدود 31 هزارنفر است که اکثریت به زبان ترکی صحبت می‌کنند. احتمال دارد نام بلوک مهربان برگرفته از نام روستایی با نام مهربان که درگذشته مرکز بلوک بوده گرفته شده و سپس نام روستا به خاطر اهمیت و یا بزرگی به کل منطقه اطلاق شده است چنانکه ناحیه درجزین نیز به اسم درجزین که دهی است نامگذاری شده است.
به طور قطعی و دقیق امروزه نمی‌توان تعیین کرد که روستای مهریان کدام یک از روستاهای حاضر در منطقه مهربان است.
از لحاظ اتیمولوژِی کلمه مهربان مرکب از مهر+وان/ بان و مهربه معنی خرشید وان/ بان پسوند مکان است در مجموع به معنی جایگاه خورشید و مهر است.
درباره مهرپرستی به صورت مختصر باید گفت یکی از ادیان بین‌النهرین که بعدها به ایران نیز نفوذ کرد مذهب مهرپرستی یا خورشیدپرستی است از این‌رو پیروان این مذهب مکان‌هایی برای زیارت خورشید ایجاد می‌کردند که بدانجا مهروان یا مهربان می‌گفتند که به معنی جایگاه مهر است.
آیین ستایش مهر یا مذهب مهرپرستی از طریق سربازان رومی به اروپا نیز نفوذ کرد و به صورت میتراییسم مذهب رسمی اروپا شد.
امروزه 25 دسامبر روز تولد مهر یا خورشید است که در مذهب مسیحیت سالروز تولد عیسی مسیح قرار داده شده است.
منطقه مهربان در واقع به صورت یک دشت و یک عارضه طبیعی است که مرز طبیعی مشخصی دارد همانطوری که می‌دانیم درگذشته برای مرزبندی مناطق از عوارض زبانی، دینی و مهمتر از همه طبیعی استفاده می‌کردند به عنوان مثال حد فاصل کوه‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها را به عنوان مرز طبیعی قرار می‌دادند و سپس آن مناطق را نامگذاری می‌کردند، منطقه و دشت مهربان نیز از این قائده مستثنی نیست و با حدود طبیعی مشخص شده است. این منطقه از طرف شمال به منطقه بزینه‌رود شهرستان قیدار و کوه الماس چنگ در شهرستان بیجار، از طرف شرق به ارتفاعات بقراطی، باباخنجر و گونی در منطقه سردرود، از جنوب به ارتفاعات منطقه خدا‌بنده‌لو و قسمت‌هایی از دشت حاجیلو و از طرف غرب به ارتفاعات قروه منتهی می‌شود.
این منطقه دارای آب و هوای سردسیری و زمستان‌های طولانی و بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است. آب اکثر قراء از قنواتی است که در طول دره‌ها احداث شده فقط در بهار و بارندگی از دره‌های مذکور آب جریان دارد و به مصرف آبیاری قراء و قصبات می‌رسد.
منطقه مهربان در ارتفاع بیش از هزار و 800 متر واقع شده و بیشتر مسطح و خاکی است ولی به دلیل آنکه مسیر رودهای متعدد و شعبات کوچک آن به طرف شمال جریان دارند فلات مرتفع را تبدیل به تپه ماهور کرده است فقط در قسمت شرقی منطقه ارتفاعات آقداغ واقع شده است.
ارتفاع بلندترین قله آن از سطح دریا 2 هزار و380 متر و نسبت به دشت مجاور 445 متر است (از شیرین‌سو). در انتهای منطقه مهربان کوه چنگ الماس با 2 هزار و525 متر بوده که امروزه جزو شهرستان بیجار است.
در منطقه مهربان و از اتفاعات جنوب و شرقی منطقه3 رودخانه با شیب ملایمی به طرف شمال جاری‌اند که در شمال اکنلو و آب مشکینبه هم ملحق و به طرف گرماب بزینه‌رود سرازیر شده و سپس در شمال منطقه قشلاقات افشار استان زنجان به رودخانه قزل اوزن منتهی می‌شود.
3 رودخانه مذکور عبارتند از: 1- رودخانه چالو که از حدود آبادی‌های گل‌تپه- گزل ابدال- عبدالمومن- آق کند جاری می‌شود. 2- رودخانه مسجدین که از کیتو سرچشمه گرفته از کنار خالق وردی- شیخ جراح می‌گذرد 3- رودخانه اکنلو که از حدود کلیک سرچشمه می‌گیرد ولی باید دانست که رودهای مذکور آب دائم ندارند و زه‌آبی که از کف آنها تراوش می‌کند به مصرف آبیاری قراء مجاور خود می‌رسد ولی در مواقع بارندگی و بهار آب زیادی دارند.
در قسمت غرب منطقه مهربان رودخانه قهورد که از حدود قطار قوئی سرچشمه می‌گیرد فقط در بارندگی و بهار دارای آب است و در طول رود مذکور چشمه‌هایی وجود دارد که به مصرف آبیاری قراء خود می‌رسد و در سلامت آباد بیجار به رودخانه تلوار ملحق می‌شود.
محصول عمده دهستان گندم است که به طور دیم عمل آمده و در شهرستان همدان به خوبی مشهور است لبنیات دهستان نیز به خوبی معروف است.
این دهستان درگذشته متشکل از 60 آبادی بزرگ و کوچک بوده که بر طبق داده‌های آماری سال‌های دهه 20، سکنه آن در حدود 30 هزار نفر و قراء مهم آن از حیث کثرت سکنه به شرح زیر بوده است : اکنلو- آبمشکین- مسجدین- قطارقوئی- چالو- آقبلاغ- آقداغ- قهردعلیا- چگنلو.
همانطوری که در بالا اشاره کردیم مهربان یک منطقه تاریخی بوده که در منابع مختلف ویژگی‌ها و علما و دانشمندان آن اشاره شده است.
از قدیمی‌ترین منابعی که اشاره به مهربان کرده می‌توان از ابن فقیه همدانی نام برد.
وی در کتاب مهم و سترگ خود یعنی البلدان می‌نویسد: همدان متشکل از 24 روستاق (بخش) است که 12روستاق داخل قباله است، همدان، فراوار، قهپایه(کوهپایه)، انارمرج، شنسار، شراه علیا و شراه میانه، اسفیدجان، قجر، اناجر، ارغیر، مغاره، اجم، اعلم، ازنارد، سمین رود، سردرود، مهروان، اسفنداباد، کوزردره و ساوه.
نسا و سلقان‌رود و خرقان نیز از همدان بود که سپس به حوزه قزوین انتقال یافت. همدان 765 دهکده است که کارداری آن از دروازه کرج(شازند اراک) است تا سیسر(سنندج) و عرض آن از گردنه اسدآباد است تا ساوه .
در این متن مشخص است که مهربان در قرن سوم یکی از بخش‌های 24 گانه کوره (استان) همدان بوده است. وی سیسر را مرز همدان، دینور و آذربایجان می‌نویسد. ابن فقیه همچنین می‌نویسد: آوازه غلات و نان منطقه مهربان به گونه‌ای است که در موسم حج بهترین نوع نان متعلق به نان مهربان است.
وی ادامه می‌دهد در اهمیت چیزی کافیست که متاع را به نام آن داد کشند چنانکه نان را در مکه و مدینه در ایام حج که مردمان فراهم آمده‌اند و از راه‌های دور رسیده‌اند المهروانی المهروانی گویند. ( ابن فقیه همدانی ص 61) وی همچنین ادامه می‌دهد که از بیشتر دیوانیان عراق درباره همدان پرسیدند و هر یک در پاسخ می‌گفت هرگاه گندم از ناوه و نان مهربان و گوشت شراهین به تو رسد دست از هر چیز بدار(همان).
جالب این است که امروزه نیز گندم و غلات این منطقه از بهترین گندم و غلات کشور هستند.
سپس از کتاب تاریخ همدان شیرویه‌بن شهردار می‌توان نام برد که البته این کتاب امروزه دیگر در دسترس نیست و مفقود گردیده است البته بیشتر اطلاعات آن در کتاب معجم‌البلدان یاقوت حموی به دست ما رسیده است.
بعد از ابن فقیه محمدبن محمود احمدطوسی همدانی مؤلف کتاب عجایب‌المخلوقات به سال (562ه.ق) به مهربان اشاره کرده است.
در این کتاب اشاره شده است که در ولایت همدان و در ناحیه مهربان دیهی است با نام ستق، که در آنجا چاهی است که قعر آن پدید نیست و حتی به صورت افسانه اینگونه در بین همدان معروف بوده است که پادشاهی گفت من این چاه را بیانبارم آن سال هرکاهی که درآن ولایت بود جمع کرد سال دیگر جمع کرد و همه را دران چاه ریخت هیچ پدید نیامد.
سال دیگر قافله ماوراءالنهر برآمد حکایت کردند به ماوراالنهر آبها می‌آمد وکاه می‌آورد بی‌اندازه بدانستند که آن چاه را خرقی بود در زمین تا بدان حدود114.
این مسأله نشان می‌دهد که همدانی‌ها از دیرباز با غار علیصدر آشنا بوده‌اند و به احتمال بسیار زیاد این افسانه اشاره به غارعلیصدر یا دهانه غاری شبیه به آن در منطقه داشته باشد.
سپس یاقوت حموی سیاح و جغرافیدان بزرگ جهان اسلام در معجم‌البلدان در خصوص مهربان می‌نویسد، که مهربان ناحیه‌ای مشتمل بر چندین قریه است در همدان و منتسب بدانجاست.
ابوالقاسم یوسف مهروبانی که از راویان حدیث بوده است. (یاقوت الحموی، معجم‌البلدان ، جلد ٥، ص ٢٣٣) سپس عبدالمومن بغدادی به تبعیت از یاقوت، مهربان را منطقه‌ای که شامل چند روستاست نام می‌برد (عبدالمومن البغدادی، مراصد الاطلاع على اسماء الامكنة و البقاع ، جلد ٣، ص ١٣٣٩). البته هیچ یک به نام روستاها اشاره نکرده‌اند.
سپس بیشترین اشارات به منطقه مهربان در عصر صفویه و قاجار است که این منطقه محل یورت طایفه جلیله افشار می‌گردد.
در نخستین تقسیمات سیاسی کشور منطقه مهربان تحت عنوان دهستان و تحت نظر بخش کبودراهنگ شهرستان همدان بوده است.
اما امروزه و با تقسیمات جدید آن را به 3 قسمت تقسیم کرده‌اند و نام یک قسم از آن را نیز کلاً تغییر داده‌اند ضروری است متولیان امر هرچه سریعتر و در راستای حفظ و پاسداشت میراث نیاکان و جهت حفظ میراث فرهنگی نام تاریخی آن احیا شده و تحت نام مهربان هر چه بیشتر تحت لوای اتحاد قرار گرفته تا با سرعت بیشتر و دقت بهتر ترقیات حاصله را درپیش گیرد.
در پایان نام روستاهای تاریخی منطقه مهربان نگاشته خواهد شد.
دهستان شیرین‌سو شامل روستاهای شیربرات، چارسوق، آقبلاغ آقداغ، قطارآغاجی، بشیک تپه، چهارطاق، نگارآباد(تازه کند)، آق‌کند، عبدل‌آباد، عبدالمومن، قادرآباد، باغچه، کندبلاغی، صفاریز؛ دهستان مهربان علیا شامل روستاهای ایستی بلاغ، قوشجه، سرخاب، تقی‌آباد، آقداش، اکنلو باشقورتاران، آب مشکین، چالو، اوزون دره، مسجدعلیا،مسجدسفلا،سرخاب؛
دهستان مهربان سفلی شامل روستاهای کهنه حصار، آقبلاغ مرشد، پیربادام، کلیک، شیخ جراح، قرانقودره، قراتلو، موخور، چورمق، کچل احمد، خالقوردی، قهوردسفلی، قهوردعلیا، دارقشلاق، دالیچو، محموداباد، علی‌آباد، جگنلو، ایلانلو، سرایجوق، کهریزباباحسین؛
- بخش مرکزی
- دهستان حاجیلو
- دهستان راهب
- دهستان سبزدشت
- دهستان کوهین
- دهستان سرداران
- بخش گل‌تپه
- دهستان علیصدر
- دهستان گل‌تپه
- دهستان مهربان سفلی
نقاط شهری: گل‌تپه
نقاط شهری: شیرین‌سو
جاذبه‌های گردشگری
- غار علیصدر یکی از جاذبه‌های جهانگردی کبودراهنگ می‌باشد. زمین شناسان قدمت سنگهای این غار را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین‌شناسی (۱۹۰–۱۳۶ میلیون سال قبل) نسبت می‌دهند
- قلعه باشقورتاران مخروبه‌ای از یک حمام قدیمی روستای باشقورتاران که دارای ۳ گنبد و خزینه و سربینه بوده‌است
- پل کوریجان که این پل با داشتن ۵ دهنه و ۳ دهلیز بزرگ و کوچک و بنای آن در عهد صفویه می‌باشد
- حمام سنگی باشقورتاران دارای سه گنبد یک خزینه و از جنس سنگ ساروج بنا گردید۰
- قئزلار قلعه سی که در روستای باشقورتاران بر روی کوهی کم ارتفاع بنا شده و ضخامت دیوارهای اصلی قلعه حدوداً یک متر و از جنس سنگ و ساروج است.
امامزاده جعفر کوریجان در نزدیکی روستای کوریجان که زایران بسیاری را از روستاهای اطراف به خود جذب می‌کند
پایگاه اطلاع رسانی قهوردسفلی...